به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، او مجموعه‌ای از بهترین پزشکان را همراه خود دارد تا در موسم حج بتواند خدمت‌رسانی مناسبی انجام دهد. رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت هلال‌احمر چند و چون مراقبت‌های پزشکی در حج را بررسی کرده است.
عمده مباحثی که قرار است مطرح کنیم در مورد حج امسال خواهد بود. ابتدا یک‌سری اطلاعات کامل به ما بدهید که شرایط آماری چگونه است؟ سپس در این خصوص صحبت کنید که با توجه به اتفاقی که دو‌سال پیش افتاد، شرایط حج امسال به چه صورت است و ما چه اجازه‌هایی در حج برای امدادرسانی و حضور داریم؟
حج امسال با طرح توسعه‌ای که در مکه برای حرم صورت گرفته، به تمام کشورها اجازه داده شده ٢٠درصد توسعه زائر داشته باشند، یعنی مقداری که به دلیل ساخت‌وسازها و تخریب‌ها کم کرده بودند، دوباره به عدد قبلی برگرداندند. براساس جمعیت کشور از هر هزار نفر یک نفر می‌تواند مشرف شود و از ٨٠میلیون نفر جمعیت ایران، ٨٠هزار نفر می‌توانند به مکه مکرمه مشرف شوند. این قاعده برای تمام کشورهای اسلامی بر این منوال است. دو‌سال گذشته آخرین حجی بود که برگزار کردیم و ٦٤هزار زائر و عوامل اجرایی داشتیم. سال گذشته حج نداشتیم. امسال این تعداد به ٨٦هزار نفر رسیده است و حدود ٢٢ تا ٢٤هزار زائر اضافه شده است. با توجه به این‌که سال گذشته حج برگزار نشد، شروع عملیات حج طبیعتا با مشکلات زیادی همراه خواهد بود. ما آخرین هیأتی بودیم که در اسفندماه با مقامات سعودی برای سازوکار حج و امضای قراردادها اقدام کردیم. در دوره‌های گذشته این فاصله زمانی که از اسفند تا مرداد بوده و قرار است عملیات حج شروع شود، بسیاری از کارهای حج انجام شده بود، ولی امسال این‌طور نیست. سال‌های گذشته در این فاصله زمانی مسکن اجاره شده بود، کاروان‌ها ثبت‌نام کرده بودند، معاینات آغاز شده بود و همه چیز روال عادی را طی می‌کرد، اما امسال به‌طور طبیعی چند ماه عقب‌تر از روال عادی حج هستیم. دلیل این امر هم تاخیر در مذاکرات و مشخص‌نبودن پروازها بود. با توجه به این‌که ٥٠درصد پروازها سهم ایران و ٥٠درصد سهم عربستان است، مشخص می‌کند وضع مسکن چگونه خواهد بود و به همین ترتیب مانند دومینو سایر کارها پیش می‌رود. به‌طور عادی عقب‌تر از شکل گذشته هستیم. در کل عملیات حج این‌گونه بود، ما هم نسبت به سهم پزشکی همین‌طور بودیم. ما در مکه و مدینه دو ساختمان و بیمارستان داریم که باید دوباره قراردادها تجدید و تکلیف داروها و تجهیزات ما روشن می‌شد. هر ساله این تجهیزات نیاز به به‌روزرسانی دارد و باید تعمیرات انجام شود و تجهیزاتی که قابل تعمیر نیست باید نو شوند. در این فاصله دو ساله بیمارستان‌ها در آن‌جا تعطیل بوده و ما هم هیچ حضوری در آن‌جا نداشتیم و هیچ نیرویی در آن‌جا مستقر نبوده و کاملا این مراکز تعطیل بوده‌اند. سازمان حج هم هیچ نیرویی در آن‌جا نگذاشته بود، حتی شرایط نگهداری داروها را در آن مراکز نمی‌دانستیم، انقضای بسیاری از داروها گذشته بود. در فاصله زمانی که مذاکرات انجام می‌شد، خرید دارو و بازسازی ساختمان هم انجام شد و قرارداد بیمارستان‌ها بسته شد. کاروان‌ها که تشکیل شدند، به تعداد این کاروان‌ها پزشک نداریم. سهمیه ما طوری است که بسیار محدود است و مانند گذشته هر کاروان یک پزشک مجزا ندارد. ارایه خدمات ما در مکه و مدینه به شکل مجموعه‌ای است، یعنی هم در بیمارستان‌ها ارایه خدمات داریم و هم در بعضی هتل‌ها درمانگاه داریم. در مدینه ٥ درمانگاه و در مکه به تعداد بسیار بیشتر. چون پراکندگی جمعیت در مکه بیشتر است و هتل‌ها از یکدیگر فاصله دارند و در یک فاصله طولانی تعداد زائران بیشتری در مکه مستقر هستند، بنابراین تعداد درمانگاه‌ها بیشتر خواهد بود. قبل از تمام این کارها باید پزشکانی را انتخاب کنیم. طبیعی بود که با حادثه دو‌سال قبل منا ما روی این قسمت مانور دهیم که هم در آموزش‌های خود تغییراتی دهیم و هم این‌که به پزشکان بگوییم امسال حتی‌المقدور حج به جا نیاورند تا سرویس‌دهی خوبی داشته باشند. اگر حج به جا نیاورند، طبیعی است که باید پزشک باتجربه‌ای داشته باشیم که سال‌های گذشته رفته باشد و حجش را به جا آورده باشد. این دو کار هم انجام شد. در طول زمانی که تکلیف حج روشن شد و قرار شد حج برگزار شود، ما به سرعت در مورد آموزش‌های امدادونجات و کمک‌های اولیه در سطوح مختلف با کارشناسان مربوطه بحث کردیم و تیم کارشناسی قوی برای تعیین رئوس آموزشی و نحوه آموزش‌ها تشکیل و جلسات متعدد و مطالب عملی آن آماده شد. در جلسات B٣ ارایه شد. مصوبه شورای برنامه‌ریزی B٣ از مقام معظم رهبری گرفته شد که در این آموزش‌ها، کمک‌های اولیه و امداد اولیه فردی در نظر گرفته شد و این‌که چه کار برای خودمان و چه کار برای اطرافیان‌مان انجام دهیم. بنابراین همان‌طور که آموزش بهداشت فردی، بهداشت غذایی، مذهبی و... را به تمام زائران می‌دهیم، باید آموزش‌های اولیه را هم ببینند. سطح دیگری را هم تعریف کردیم که مواد کاملا خاصی و عمومی بوده و به صورت آموزش همگانی است. در قسمت مدیران ستادی به‌خاطر مسئولیتی که آنها دارند، آموزش دیگری را می‌دهیم. حوادث را دسته‌بندی کردیم. در خصوص حوادثی که سال‌های قبل در حج دیده شده و اتفاقاتی که ممکن است در تجمعات انبوه که حج یکی از بزرگترین آنهاست، پیش بیاید، پیش‌بینی‌هایی شده است و سطوح آموزش آنها را هم تعیین کرده‌ایم. آموزش‌های تکمیلی پیشرفته هم برای پزشکان درنظر گرفته‌ایم که پزشکان چه باید کنند؟ یعنی برای مصدومان چه کارهای درمانی باید انجام شود؟ ازجمله حوادث گرمازدگی، آتش‌سوزی و سایر بحران‌ها، همچنین در چه سطحی این سیستم باید فعال باشد، یعنی اگر برای مثال اسهال و استفراغ اتفاق افتاد، تا چه حدی مدیر مجموعه می‌تواند کمک‌های اولیه را انجام دهد؟ از چه زمانی باید سطوح بالاتر را در جریان قرار داد؟ سطوح عالی حج و زیارت از چه زمانی باید در جریان این مسأله باشند؟ تمام این سطوح تعریف شده است.
از تعداد پزشکان بگویید.
کل کادر پزشکی بهداشتی- درمانی ما که مسئولیت آن با مرکز پزشکی حج و زیارت است، ٥٨٠نفر هستند. صلاحیت ٣٦٠نفر از آنها را تایید می‌کنیم و در اختیار مدیران کاروان قرار می‌دهیم تا زائران را معاینه کنند. دو یا سه برابر ظرفیت را اعلام می‌کنیم، مدیران کاروان از بین آنها انتخاب می‌کنند، چون این ٣٦٠نفر باید ٨٠هزار زائر را معاینه کنند، یعنی به‌طور متوسط هر پزشک باید ٢٨٠ تا ٣٠٠نفر را معاینه کند. بالاترین تعداد نفرات در یک کاروان را ١٦٠ نفر است. در نتیجه هر پزشکی که انتخاب می‌شود، دو یا سه کاروان را پوشش می‌دهد. معاینات افراد این‌جا انجام می‌شود که این معاینات دستورالعمل دارد و آموزش‌های لازم به پزشکان داده شده و دستورالعمل‌سال جدید بازنویسی شده است. مدرسانی در سطوح استانی تربیت شدند که آموزش‌های امدادونجات را به پزشکان منتقل می‌کنند و آموزش می‌دهند و در نتیجه پزشکان این آموزش‌ها را به کاروان‌ها منتقل می‌کنند. این آموزش‌ها شروع شده، درصد بالایی از معاینات طبق دستورالعمل انجام شده و پزشک براساس دستورالعملی که مشخص کردیم یک‌سری از افراد را که استطاعت فیزیکی ندارند، رد و حذف می‌کنند یا اگر نیاز به اقدامات تکمیلی است تا شروع حج درمان شوند. برای مثال دیابتی‌ها، پرفشاری خون، عمل قلب باز یا دیالیزی‌ها را به متخصصان مربوطه ارجاع می‌دهند تا معاینه شوند. ما باید نسبت به این افراد و داروها و کارهایی که باید برای آنها انجام دهیم، شناخت کافی داشته باشیم. پرونده پزشکی این افراد تکمیل و وارد سیستم کامپیوتری می‌شود و به مجرد ورود نام فرد، تمام سوابق و پرونده پزشکی او به ما نشان داده می‌شود. این اطلاعات به پزشک یا درمانگاه کمک می‌کند تا نام دارو یا بیماری فرد را به راحتی در دسترس داشته باشد و جهت مداوای زائر اقدام کند.
ردکردن افراد در چه سطحی است؟
در دستورالعمل مشخص کردیم، برای مثال سرطان پیشرفته، خانم‌های باردار، بیماران قلبی پیشرفته، آسم پیشرفته، سیروز پیشرفته کبد، اعصاب و روان‌هایی که کنترل نشده‌اند، افرادی هستند که اجازه به جا آوردن مراسم حج را ندارند.
٢٢٠پزشک باقی‌مانده در چه جاهایی بکارگیری می‌شوند؟
٢٢٠پزشک و پرستار و خدمات و دارویی و بهداشت، کادر درمان دو بیمارستان‌اند که پزشکان متخصصی هستند که در بیمارستان تمام امکانات را در اختیار آنها قرار داده‌ایم. ما در بیمارستان‌های‌مان در مکه و مدینه سی‌سی‌یو، آزمایشگاه، رادیولوژی و... مجهزی داریم که در مکه نسبت به مدینه مفصل‌تر است، چون حضور زائران در مدینه ٥روز است و ٣٥روز باقی‌مانده را در مکه سپری می‌کنند. بنابراین اشل کوچکتری در مدینه و اشل بزرگتری در مکه در نظر گرفته‌ایم. این کادر را خودمان انتخاب می‌کنیم و روی تک‌تک افراد آن نظر می‌دهیم. این افراد باید کسانی باشند که حج را می‌شناسند، بیماری‌های حج و نحوه تعامل با بیماران را می‌دانند. آنها باید در طول مدتی که حدود ٥٠ تا ٦٠روز است بتوانند از محل کارشان جدا شوند و همراه ما باشند و ارایه سرویس کنند.
کل نیروهای جمعیت هلال‌احمر در حج چه تعداد است؟
ما همه اینها را انتخاب می‌کنیم. برخی از این نیروها و تخصص‌ها را ممکن است جمعیت هلال‌احمر داشته باشد. برای مثال امداد و انتقال و مددکاری چیزهایی است که تقریبا تمام نیروهایش را از هلال‌احمر می‌گیرد. بسیاری از خدمات را از هلال‌احمر می‌گیریم. خدمات در مراسم حج دو نوع است؛ خدمات بیمارستانی یا خدمات ساده. خدمات بیمارستانی تخصصی‌تر است. یک‌سری متخصصان رشته‌های مختلف قلب، جراحی، زنان، چشم، گوش و حلق و بینی، مغز و اعصاب، رادیولوژی و... را در بیمارستان‌ها داریم. تقریبا هلال‌احمر هیچ‌کدام از این متخصصان را ندارد که به ما بدهد و ما از دانشگاه‌ها این نیروها را تامین می‌کنیم، همچنین کارشناس بهداشت و تغذیه را که ممکن است در جمعیت هلال نداشته باشیم. هر کادری را که بتوانیم از جمعیت تامین کنیم. برای مثال ما نیرویی را از جمعیت می‌خواهیم که مدیرعامل در این ٥٠روز این نیرو را آزاد نمی‌کند یا خود نیرو تمایل به حضور ندارد.
این انتخاب‌ها تقریبا روز آخر مشخص می‌شود؟
خیر. ما بسیاری از انتخاب‌ها را انجام داده‌ایم و پاسپورت‌ها برای گرفتن ویزا می‌رود. نخستین پرواز زائران ما ٩مرداد است که اوج گرماست. در زائرانی که سلامت جسمی آنها تایید می‌شود، زن و مرد هستند. شایع‌ترین بیماری‌هایی که همواره همراه آنهاست، پرفشاری خون و دیابت است، چون سن آنها بالاست. در تعدادی که معاینه شده‌اند و معاینات‌شان ثبت‌شده، ٢٢٠٠نفر بالای ٨٠سال داریم. اوج گرما هم در مکه در فصل مرداد و شهریور است. این‌جا گرمازدگی در انتظارشان است. اگر ما اطلاعات پزشکی کاملی در اختیار داشته باشیم، می‌دانیم که چه تعداد زائر ریسک بالا داریم. بنابراین شکل مراقبت‌ها را تعیین می‌کنیم. پزشک مجموعه که داخل هتل‌ها هستند، متوجه می‌شوند که در فلان مجموعه، فلان تعداد سن بالا دارند و حواس‌شان بیشتر جمع می‌شود. برخی اوقات از افراد جوان در کاروان‌ها باید کمک بگیریم تا در مراقبت از سالمندان به ما کمک کنند.
بعد از فاجعه منا اتفاقاتی رخ داد. ما چقدر آمادگی داریم که اگر دوباره این اتفاق افتاد یا اتفاقی مشابه این افتاد، چگونه برخورد کنیم؟ نیروهای ما تا چه حد اجازه دخالت و ورود و امدادرسانی دارند؟
ما باید دقت کنیم که در کشور دیگری هستیم و خودمان را جای آنها بگذاریم، یعنی اگر اتفاقی برای توریست‌های خارجی در کشور ما بیفتد، یا زواری که از کشورهای عراق برای زیارت به ایران می‌آیند، طبیعی است که چون ما کشور را اداره می‌کنیم، بنابراین خودمان تمایل داریم مسأله را حل‌وفصل کنیم و اجازه دخالت به دیگران را نمی‌دهیم. در موسم حج بیش از ٢میلیون زائر از خارج وارد عربستان می‌شود و تعدادی هم زائر داخلی هستند که حدود ٥/٢ تا ٣میلیون زائر در یک فاصله کوتاهی می‌خواهند مناسک حج را به جا بیاورند، طبیعی است که جمعیت انبوه، قوانین و قواعد خاص خود را دارد و همواره تجمعات انبوه می‌تواند مشکل‌ساز باشد. ممکن است یک بیماری در جمعیت انبوه اپیدمی شود، بنابراین پارامترهای زیادی را برای اتفاقات داریم. ما در حدی که زائران خودمان را از حادثه‌ها دور کنیم، باید توصیه‌ها و توجهاتی را به زائران بدهیم تا اگر این اتفاقات رخ داد، ورود نکنند. برای مثال برای زائران توضیح دهیم که در هوای گرم ٤٥، ٥٠درجه ظهر بیرون نروند و زیارت‌ها را زمانی بروند که هوا مناسب‌تر باشد. بیماری‌های تنفسی در جمعیت‌های انبوه یکی از بیماری‌هایی است که سریع منتقل می‌شود. وقتی هم دچار این بیماری شوند باید دوره درمان به پایان برسد. عملا از آن زمان نمی‌توانند کمال استفاده را بکنند. بنابراین باید ماسک بزنند، بهداشت فردی را رعایت کنند، تغذیه مناسب داشته باشند، آب زیاد بنوشند و استحمام را مرتب انجام دهند.
قدم نخست ما آموزش به افراد است؟
بله. اصل کار ما آموزش به افراد است. اگر تک‌تک افراد کارهای خودشان را به‌درستی انجام دهند، کمک زیادی خواهد بود. گاهی‌اوقات می‌توان علایمی پیدا کرد که ممکن است اتفاقی درحال وقوع باشد. برای مثال در تجمع انبوه وقتی فشار زیاد است، ممکن است اتفاقاتی رخ دهد. حتی‌المقدور در این تجمعات سنگین وارد نشوند. به‌هرحال ما در کشور دیگر فقط می‌توانیم ارایه خدمات به زائران خودمان داشته باشیم، ولی کشور میزبان مسئول ارایه خدمات به همه زائران است و تبعات اجتماعی-سیاسی بیشتری برای کشور میزبان دارد. من بر این اعتقادم که فکر کنیم خدای نکرده در سالگرد رحلت امام چنین اتفاقی بیفتد، با وجود این‌که جمعیت قابل‌مقایسه با حج نیست و امکانات ما هم بسیار خوب است، چقدر می‌توانیم در آن واحد سرویس دهیم. بیمارستان‌های آنها با وجود زیادی، در آن بازه زمانی کوتاه و جمعیت کثیر نمی‌توانست سرویس کامل و مناسبی به همه کشورها بدهد. طبیعی است که تعداد ورودی به بیمارستان‌ها بیش از توانایی سیستم درمانی است. به این دلیل است که به همه کشورها مجوزهایی داده می‌شود که زائران خودشان را در حدی ویزیت کنند و کارهای درمانی آنها را انجام دهند، خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی را از بیمارستان‌های میزبان بگیرند، ضمن این‌که خدمات سطح نخست درمان را هم ارایه می‌کنند و زائر می‌تواند در بیمارستان‌های آن‌جا خدمات بگیرد. اما برای زائران ما این امر مشکل است. یکی از مهمترین دلایل این امر هم ندانستن زبان عربی است و نمی‌تواند با پزشک معالج ارتباط کلامی برقرار کند. بنابراین تجربه ثابت کرده است که ما باید خودمان این خدمات را برای رفاه حال زائرمان داشته باشیم. کیفیت خدمات ما بسیار خوب است و تمام امکاناتی که در ایران داریم در آن‌جا ارایه می‌دهیم. غیر از اعمال جراحی که عربستان از سال ٧٦ اجازه عمل جراحی به هیچ کشوری نداده است. ما در سال‌های قبل از ٧٦ اتاق‌عمل‌های مجهز داشتیم. ما پزشکان متخصص بسیار خوب داریم، یعنی تاپ‌ترین متخصصان را از ایران جمع و با خود همراه می‌کنیم. کسانی که شاید در ایران اگر بخواهیم یک وقت بگیریم، باید در نوبت چند ماهه منتظر بمانیم، ولی در مکه شبانه‌روز در اختیار زوار محترم هستند.
در پزشکان، نیروهای داوطلب حضور دارند؟
بله. همه این پزشکان داوطلب هستند. مبلغی به آنها داده می‌شود، ولی در قبال درآمدی که در این ایام در ایران کسب می‌کنند، بسیار ناچیز است. برای مثال دکتر عین‌‌اللهی، فوق‌تخصص کلیه و پیوند؛ اگر بخواهیم در ایران در برخی بیمارستان‌ها وقت بگیریم، شاید ٦ماه آینده نوبت ندهد، ولی در مکه بدون هیچ چشمداشتی به زائران خدمات‌رسانی می‌کند که دلیل آن عشق خدمت به زوار است.
این‌که گفتید آموزش به زائران را درنظر دارید، ارتباطی با اتفاقی که در منا رخ داد و تعداد آسیب‌دیدگان ایرانی زیاد بود، دارد؟
زائران کشورهای دیگر هم در این حادثه بودند. حادثه یک لحظه اتفاق می‌افتد. در آن خیابان و در آن لحظه زائر ایرانی بیشتر از سایر کشورها بوده است. تعداد آسیب‌دیده‌های مصر و نیجریه هم زیاد بود. چون کاروان‌ها با هم مراسم را به جا می‌آورند، ممکن است در آن لحظه دو، سه کاروان که با هم می‌روند در محل اوج مهلکه قرار بگیرند. ممکن بود لحظاتی بعد اتفاق می‌افتاد و کشورهای دیگری در این مهلکه گیر می‌افتادند.
زائران ما امسال چقدر آمادگی دارند که اگر اتفاق مشابهی رخ داد، فاجعه به بار نیاید؟
ما این آموزش‌ها را دادیم و سعی شده که سازمان حج و زیارت سایر برنامه‌ها را تنظیم کند تا مسیرها توسط راهنماها مشخص و شرایط به‌خوبی مهیا شود.
همکاری جمعیت هلال‌احمر چگونه بوده است و چقدر موثر خواهد بود؟
طبیعی است که ما از بدنه جمعیت هستیم. ما تمام کارها را با هماهنگی دبیرکل و دکتر ضیایی، رئیس محترم جمعیت انجام می‌دهیم، پیشرفت کار را مرتب اعلام می‌کنیم و ایشان را در جریان می‌گذاریم. واکسیناسیون حجاج در تمام استان‌ها توسط هلال‌احمر انجام می‌شود. تهیه این واکسن و تزریق آن توسط مجموعه هلال صورت می‌گیرد. این پزشکان با کاور و تحت لیسانس هلال در مکه ارایه خدمات می‌کنند، چون ارایه خدمات در کشورهای خارجی جزو وظایف هلال‌احمر است. طی این سال‌ها همواره هلال‌احمر سعودی در پایان مراسم حج جلسه‌ای برگزار می‌کنند که از کشورهای مختلفی که جمعیت هلال‌احمرشان حضور دارند، تقدیر و تشکر می‌کنند.
تقریبا طی سال‌هایی که بنده مسئولیت داشتم، همواره هیأت پزشکی جمعیت هلال‌احمر ایران در عربستان نمونه و ارایه خدماتش کاملا مناسب بوده است. مرتبا وزارت بهداشت و صحه مکه و مدینه، سایر کشورها را تشویق می‌کنند که بیمارستان ایرانی‌ها را بازدید کنند و نحوه خدمات‌رسانی ایرانی‌ها را ببینند و الگوبرداری کنند. یعنی ما همیشه برای سایر کشورها در حج الگو هستیم. حج دو‌سال گذشته از کشور عراق، قطر و اندونزی از بیمارستان ما بازدید می‌کنند. ما هم از سایر بیمارستان‌های کشورهای دیگر بازدید می‌کنیم که گاهی‌اوقات کارهای دیگری توسط کشورهای دیگر انجام شده که ما انجام نداده‌ایم، بهتر است الگوبرداری کنیم.
ولی در کل ایران شاخص است؟
بله. هر‌سال ایران اول است و بیشترین خدمات را ایران می‌دهد. هیچ کشوری به این اندازه ارایه خدمات نمی‌دهد، حتی ترکیه و اندونزی که بیش از ما زائر دارند. اما کیفیت و میزان خدمات بیشتر ایران بیشتر از این کشورهاست. ما در کنار این خدمات، سرویس اضافه هم می‌دهیم تا حجاجی که در آن‌جا اتفاقی برایشان رخ داده است، برای مثال اگر افرادی دچار بیماری عفونی، شکستگی عضو و... شدند و نمی‌توانند به‌طور عادی اعمال حج به جا بیاورند، قبل از این‌که این افراد محرم شوند و عرفات بروند و برگردند، از کاروان‌ها تحویل‌شان می‌گیریم و کمیسیون پزشکی تشکیل می‌دهیم. همه بیمارانی که فکر می‌کنیم نمی‌توانند مراسم را انجام دهند، جمع می‌کنیم و از بین آنها بدترین را انتخاب می‌کنیم و با همه امکانات ازجمله ICU موبایل همراه با یک پزشک و روحانی در اتوبوس قرار می‌دهیم و تمام اعمال حج‌شان را در معیت پزشک متخصص عرفات و منا به جا می‌آورند و مانند زائر عادی در این اماکن مستقر نمی‌شوند و به‌صورت عبوری اعمال حج را به جا می‌آورند، سپس به بیمارستان بازمی‌گردند و در آن‌جا بستری می‌شوند. این سرویس ویژه‌ای است که با هماهنگی سعودی‌ها انجام خواهد شد. عبور اتوبوس‌ها در خیل عظیم جمعیت مشکل‌ساز می‌شود، بنابراین با سعودی‌ها هماهنگ و مسیرهای مشخصی در نظر گرفته می‌شود.
سعودی‌ها این سرویس‌دهی را پذیرفته‌اند؟
بله. این کار ویژه‌ای است که هر‌سال انجام می‌شود، امسال هم این سرویس‌دهی انجام خواهد شد، حتی به دیالیزی‌ها در طول سفر حج‌شان این سرویس ارایه خواهد شد.
در آخر بفرمایید که نیروهای ما همزمان با حجاج می‌روند؟
خیر. زودتر از حجاج برای آماده‌سازی بیمارستان می‌روند و داروهایی که از ایران خریداری‌شده در قفسه‌ها چیده می‌شود، انبارها پر و بیمارستان آماده سرویس‌دهی می‌شود.
