به گزارش باشگاه در و پنجره و نما

به گزارش ایرنا، طراوت بهاری، طبیعت زیبا، آب و هوایی دل انگیز و اماکن تاریخی و مذهبی از جمله ویژگی های بکر در زادگاه بنیانگذار کبیر انقلاب در خمین است.

*** بیت تاریخی امام خمینی (ره)
مهمانان نوروزی در فضای معنوی زادگاه حضرت امام خمینی با بازدید از بیت تاریخی ایشان خاطرات معمار کبیر انقلاب را مرور می کنند.
خانه ای از خشت و گل که از جای جای آن بوی بزرگترین رهبر دینی و مردمی قرن استشمام می شود، در ایام نوروز به میعادگاه عاشقان انقلاب و امام راحل تبدیل شده است.
با آغاز ایام نوروز مسافرانی که راهی خمین شدند و یا برای رسیدن به مقصد مورد نظرشان از خمین عبور می کنند فرصت را غنیمت شمرده واز این مکان تفریحی و معنوی بازدید می کنند.
در توصیف این بنای ماندگار می توان گفت: بر خلاف معماری خانه های سنتی ایرانی در این عمارت چهار هسته ای که چهار حیاط دارد، هیچ کدام از حیاط ها نقش مرکزی ندارد.
جلوخانهای این خانه به صورت فرورفتگی در کنار مسیر و در جلوی در اصلی قرار دارد و در اصلی این خانه در پیش خان قرار دارد و این در دو لنگه بوده و هر لنگه متشکل از چند ردیف تخته ضخیم طولی است.
بعد از عبور از ورودی که در پیش اطاق قرار دارد وارد فضایی کاملا سر بسته به نام هشتی می شویم که یک هشت ضلعی کامل است وبعد از هشتی در راهرو طویل و کم عرض و تاریکی قرار می گیریم که به آن دالان می گویند که این دالان مانع ورود ناگهانی به فضای داخل عمارت است.
وجود چند انبار اصطبل، آشپزخانه از دیگر اجزا و فضاهای کارکردی این عمارت محسوب می شود و این بیت تاریخی در محله سه پل شهر خمین و در شمال رودخانه این شهر در 175 سال پیش ساخته شده است .

*** سنگ نگاره های تیمره
سنگ نگاره های تیمره خمین گویای قدمت و دیرینگی این خطه در تاریخ بشری است و الواح مصور آن یادگاری از دورانی است که انسان هنوز زبانی برای گویش و خطی برای نوشتن نداشت و از طریق این نمادها جریان زندگی خود و دیگران و حتی محیط اقلیمی اش را تصویر کرده است.
گنجینه الواح صخره ای تیمره خمین از غنی ترین و با ارزش ترین سنگ نگاره های کشف شده تاریخ به لحاظ تعداد و تنوع است و طرح های بی مانند حکاکی شده بر دل صخره ها، هر بیننده ای را مجذوب خود می کند.
21 استان کشور دارای سنگ نگاره هستند اما، در تیمره خمین بیش از 21 هزار نمونه حکاکی کشف شده که قدمت بعضی از این نمادها تا 40 هزار سال می رسد و نمونه مشهور آن تصاویر حیواناتی از جمله بزکوهی است که توجه دیرینه شناسان و دانشمندان و مردم شناسان جهان را جلب کرده است.
باستان شناسان آغاز خلق سنگ نگاره ها را پایان دوران پارینه سنگی و کوچ انسان از غارها به دشت ها و شروع دوران نوسنگی می دانند که در کانون های جمعیتی اولیه جهان آثار آن مشهود است و تیمره خمین نیز نمونه ای اصیل و ناب از یادگار تاریخ بشری در این دیار است.
پیشینه برخی از نقش های تیمره به 17 هزار سال پیش می رسد و جدیدترین نقش ها نیز در مطالعات دیرینه شناسان به هزاره دوم پیش از میلاد نسبت داده شده است.
حفره های زیر زمینی متعدد در دره ها و دیوارهای عمودی رودخانه ها، سنگ چین های بدون ملات فراوان در گدارها و کشف سفالیه ها با طرح های مختلف و رنگ آمیزی های گوناگون همه نشانگر آن است که خطه تیمره خمین در دوران باستان از کانون های مهم جمعیتی بوده و این پیشینه بر اساس تحقیق گروهی از باستان شناسان و دیرینه شناسان اروپایی در تیمره حاصل شده است.

*** دستکند یا شهرهای زیر زمینی خمین
دستکنده ها و شهرهای زیرزمینی و تاریخی خمین، با قدمت دیرینه از دوره سلجوقیان و ایلخانیان نمونه های کم نظیری از نبوغ مردمان این خطه در حوزه دفاعی هستند و این بخش از معماری کهن با دالان های تو در تو و رازناک و معماری ماهرانه و عجیب از جاذبه بالایی برای رونق گردشگری برخوردارند.
دستکندها با هدف ایجاد سرپناه مردمان شهرها در ناملایمات محیطی و خطر حمله دشمنان ایجاد می شد و ویژگی بارز آن ها این است که بدون استفاده از هیچ گونه مصالح انسان ساخت و تنها با استفاده از ابزارهای دستی ایجاد شده اند و با گذر زمان همچنان مستحکم هستند و حرف های زیادی برای گفتن دارند.
هدف از ایجاد اغلب این دستکندها استتار محل زیست و خفای انسانی در برابر دشمنان خارجی بوده و محوریت اشتراک آنان در زمینه معماری، وجود کریدورهای تنگ و تاریک و متعدد است که جلوه عجیبی دارد اما کارویژه مهمی را در یک بازه تاریخی خاص در حفظ و بسط امنیت و زیست مردم آن خطه در ناملایمات حاکم برعهده داشته است.
به گفته کارشناسان و پژوهشگران، بیشترین دستکندهای شناسایی شده کشور در شهرستان خمین به ثبت رسیده است.
خمین از نظر معماری دستکندها و شهرهای زیرزمینی در جایگاه نخست کشور قرار دارد و تاکنون 11 دستکند در این شهرستان شناسایی شده که وجود آن ها در این خطه آینه ای از تحولات سیاسی و اجتماعی در سده ششم و هفتم هجری است.
این دستکندها و شهرهای زیرزمینی در روستاهای تیهق، کندها، دانیان، آشناخور، رباط آغاج، نازی، قورچی باشی و طیب آباد از توابع خمین شناسایی شده اند.

*** قلعه سالار محتشم
قلعه سالار محتشم یکی از جاذبه های گردشگری خمین و از بناهای شاخص معماری رومی - ایرانی است که در ایام نوروز با استقبال گردشگران داخلی وخارجی مواجه می شود.
سبک معماری فضای داخلی، نوع مصالح و اسکلت ساختمانی این بنا را به صورت یک اثر معماری بی نظیر در منطقه خمین درآورده است.
در شهر خمین، تنها عنصری که با بیت امام قابل مقایسه است، قلعه سالار محتشم است و این قلعه اثری شاخص در مجموعه این شهر بوده که دیوارهای بلند و سر در باشکوه و جالب توجهی را به نمایش گذاشته است.
وجه تشابه این دو قلعه آن است که در مجاورت هر دوی آنها کوچه های بن بست و واحدهای همبستگی متعددی وجود داشته که آنها نیز قلعه ای نفوذ ناپذیر بوده اند.
این قلعه که متعلق به نوادگان محتشم است، 180 سال پیش احداث شده است.
این بنای تاریخی دارای عکاس خانه اختصاصی بوده و اکنون عکس های بسیاری از آن برجای مانده که علاوه بر ارزش هنری، از نظر شناخت تاریخ خمین نیز حایز اهمیت است.
این قلعه متعلق به میرزاعلی خان کمره ای فرزند علی قلی خان از صاحب منصبان لشگری دوره قاجار بوده که به دلیل خدمات خود از طرف دولت وقت ملقب به سالار محتشم می شود.
قلعه مذکور، عمارت مسکونی بزرگی است که در گذشته باغ مشجری آن را فرا گرفته و اطراف آن را دیوارهای بلند محصور کرده بود.
این بنا شامل یک بخش شبستانی در پایین و یک بخش اعیان نشین در بالاست، هشت اتاق در بخش شبستان وجود دارد که طرح و اندازه آنها متفاوت است، از طریق سه پله در نقاط مختلف شبستان می توان به طبقه اعیان نشین وارد شد.
ایوان طبقه اعیان نشین دارای هجده ستون چوبی است که روی آنها را با گچ مزین کرده اند.
گچبری و آثار زیبای شکارگاهی، آجرکاری ، نقوش اسلیمی و ختایی و همچنین در ها، پنجره ها و سقف های چوبی این بنا بسیار زیبا و جالب توجه است.
این بنا پس از مرمت و تجهیز، در خردادماه سال 1385 به موزه مردم شناسی خمین تبدیل شد و با نصب پیکره هایی رسومات قدیمی این شهر از جمله شب چله، کردعلی به کوه و کوسه ناقالدی در آن به نمایش گذاشته شده است.

*** مسجد جامع
مسجد جامع جامع خمین واقع در انتهای بازار این شهر به مساحت سه هزار مترمربع با دو سبک معماری قدیم و جدید از دیگر بناهای زیبا و منحصر به فرد است.
بافت معماری قسمت قدیمی مسجد بیش از یک متر در عمق زمین احداث شده و سقف نیز به صورت ضربی با آجر قرمز و نخودی ساخته شده است.
بافت کالبدی این مسجد طوری طراحی شده است که در زمستان هوای داخل آن گرم و در تابستان خنک و مطبوع است.
برای ورود به داخل مسجد جامع خمین، باید چند پله را به سمت پایین طی کرده و سپس به فضای داخلی وارد شد.

*** کبوتر خانه
در استان مرکزی، تنها خمین برج های کبوترخانه دارد که از زیبایی و جاذبه معماری ویژه ای برخوردار است.
کوترخانه های خمین بیشتر مستطیلی شکل هستند که دیوارهای بالای آن کنگره دار با نوارهایی از گچ سفید می شده و از هنر معماری خاصی برخوردار هستند.
این ظرفیت ارزشمند گردشگری بیشتر در بین زمین های مزروعی و گندمزارها، در اطراف رودخانه و باغ ها بنا شده است.
کبوترخانه ها برای مقابله در برابر عوامل تهدید گر(سرما، گرما، فشار هوای ناشی از پروازهای جمعی، مار، عقرب ) بنا شده اند.
در ساختمان این برج ها از خشت خام (خاک رس) که در این شهرستان یافت می شود‎‏‍، چنان با مهارت استفاده شده که شگفتی هر اهل ذوقی را برمی انگیزد.
کبوترخانه های دارای سوراخ های ورودی و خروجی محدودی هستند که در دیواره های بالای کبوتر خانه چوب متعددی نصب می شده تا کبوتر ها به راحتی بتوانند بر روی آن ها بنشینند وسپس وارد کبوتر خانه بشوند.
پایین کبوتر خانه ها از یک بریدگی خاص برخوردار است تا حشرات گزنده به راحتی نتوانند از دیوارکبوتر خانه وارد آن بشوند و در داخل این برج ها مقیاس ها به طور اصولی درک می شود و نسبت های دقیق و آرایش بسیار جالب لانه های کبوتران بیننده را به کنجکاوی وا می دارد.
موقعیت این برج ها طوری است که از هر نظر امنیت کبوتران را تامین و دسترسی به آب و دانه برای آنان به سهولت امکان پذیر باشد.
مسئله تهویه در داخل برج حائز اهمیت است، داخل برج در طول سال باید از حرارت مطبوعی برخوردار باشد تا کبوتران بتوانند در شرایط مساعدی تخمگذاری کنند.
با توجه به اینکه کبوتران در تاریکی دید کافی ندارند از این جهت روشنایی داخل برج به نحوی تامین شده که کبوتران به آسانی می توانند لانه های خود را پیدا کنند و ورود و خروج شان به سهولت امکان پذیر است.
پنجره ها و برجک های مشبک در برج باید به نحوی تعبیه شده باشد، که کبوتران برای ورود و خروج، دچار مشکل نشوند و مجبور نشوند برای یافتن لانه هایشان داخل برج را دور بزنند.

*** قلعه های تدافعی
قلعه های تدافعی خمین جاذبه های دیگر گردشگری در زادگاه امام راحل است که بسیار جذاب ودینی هستند.
در سنوات گذشته که تاخت و تاز اشرار و دشمنان وجود داشته است، مردم هر دیار و حتی روستاها برای دفاع و در امان ماندن از آزار مبادرت به ساختن دژ یا قلعه های نظامی می کردند تا از این طریق مورد حمله غافلگیرانه قرار نگیرند.
حدود ‎ 117باب از این نوع قلعه ها در خمین شناسایی شده است که در مجموع ‎ 368برج دیده بانی و تدافعی نیز داشته اند.
*** 24 بقعه متبرکه
امامزاده ابوطالب، امامزاده حسن، امامزاده اسماعیل، امامزاده سلیمان وابولفتوح، امامزاده اهل ‌بن‌علی، امامزاده محمد، امامزاده محمدمالک، امامزاده خدیجه خاتون، امامزاده زینب خاتون، امامزاده عبدالله ‌بن‌علی، امامزاده عبدالله‌ بن‌امام موسی، امامزاده آقا سیدعلی، امامزاده حمیده خاتون یا حلیمه خاتون از جمله بقاع متبرکه خمین هستند.
یکی از این امامزادگان بقعه امامزاده ابوطالب (ع) است که هر ساله در تعطیلات نوروز میزبان مسافرانی از سراسر کشور است.
حرم مطهر امامزاده ابوطالب (ع) در مرکز شهر خمین واقع شده که مورد توجه مردم این شهر است و به شاهزاده ابوطالب(ع) شهرت یافته است.
ساختمان بقعه متبرکه امامزاده ابوطالب (ع) در خمین، بنایی قدیمی و به ‌جا مانده از دوران صفویان بوده که شامل ایوان، گنبد، حرم، ضریح و صحن است که در مساحت 6 هزار مترمربع ساخته شده و دارای صحن بزرگی است که اطراف آن را حجره‌‏هایی برای آرامگاه خانوادگی سرشناسان شهر خمین ساخته‌‏اند.
بقعه متبرکه امامزاده ابوطالب (ع) خمین، یک متر از سطح صحن بالاتر بوده و دارای چهارایوان زیبا و باشکوه وایوان اصلی آن، در جنوب شرقی قرار گرفته و سراسر با آئینه‌‏های کوچک و بزرگ تزئین و آئینه کاری شده است.
دراطراف ایوان کاشی‌‏ کاری شده و دیواره آن نیز یک متر با سنگ مرمر و با رگه‌‏های قرمز زیبا و تزئین شده است.
بقعه متبرکه محمد ابن مالک اشترنخعی فرزند سردار بزرگ حضرت علی (ع) واقع در روستای گوشه نیز از دیگر دیدنی های شهرستان خمین است که هرساله و به خصوص سیزدهم نوروز جمع زیادی از مشتاقان و ارادتمندان خاندان اهل بیت عصمت و طهارت (ع) را به سوی خود فرا می خواند.
امامزادگان عبدالعلی در روستای ریحان از نوادگان امام سجاد (ع) و بی بی خدیجه خاتون در روستای حشمتیه دختر امام موسی کاظم (ع) نیز از دیگر بقاع متبرکه است.
شهرستان خمین از توابع استان مرکزی دارای 105 هزار نفر جمعیت است که 2 شهر، 2 بخش و هفت دهستان دارد.
7277/3075
گزارش از: افسانه آروند