به گزارش باشگاه در و پنجره و نما

قرار است هیات هایی از ایران و هند در سطح معاونت های مربوط در دو کشور، فردا سه شنبه در کابل پایتخت افغانستان با همتایان خود پیرامون همکاری های سه جانبه و دو جانبه با محوریت تسریع در فرآیندهای اجرایی توافقات طرفین با رویکرد هم افزایی اقتصادی برگزار شود.
اگر چه هنوز به واسطه برخی ملاحظات موجود در افغانستان ترکیب این هیات ها به طوردقیق مشخص نشده است اما می توان استنباط کرد که هر سه کشور تسهیل روند امور را برای تحقق اهداف مشترک دنبال می کنند.
افغانستان در پی چهار دهه نا آرامی های تحمیل شده بر ملتش توان اقتصادی خود را برای اداره مطمئن خویش از دست داده وبه رغم داشتن منابع سرشار در بهره برداری و مدیریت دچار ضعف های ساختاری و سرمایه ای است.
این کشور محصور در خشکی با وجود استقرار در میانه چهار راه ارتباط کشورهای جنوب آسیا با کشورهای آسیای میانه در جهت شمال به جنوب و ارتباط کشورهای شرق آسیا به جنوب غرب آسیا و اروپا در جهت شرق به غرب قرار دارد اما فاقد زیر ساخت های لازم برای سود بردن از این موقعیت است.
از آن سو هندوستان با رشد اقتصادی مناسب نیازمند دسترسی به بازارهای آسیای میانه ، غرب آسیا و اروپاست و در این راه گزینه ایران و افغانستان به عنوان پل ارتباطی پیش رو دارد.
ایران هم منافع آشکاری در متصل کردن راههای دسترسی هند به افغانستان و اروپا و افغانستان و غرب آسیا دارد و می توان گفت که منافع هر سه کشور هند، افغانستان و ایران در حوزه وسیعی به هم گره خورده است و جالب آن که این اشتراک منافع یک نکته ویژه دارد و آن این است که با منافع هیچ یک ازهمسایگان و حتی رقبای سنتی این کشورها در منطقه درتعارض نیست و به نوعی هم افزایی برای آنها نیز دارد.
هند برای تسهیل دسترسی خود به بازار افغانستان و از آنجا به آسیای میانه تمایل به کمک برای بهبود زیر ساخت های اقتصادی از جمله جاده در افغانستان است و حتی همین رویکرد را نیز در ایران برای تسریع در اجرای طرح های توسعه راههای دسترسی ریلی و جاده ای در مسیر جنوب شمال در استان سیستان و بلوچستان دنبال می کند.
ایران هم در افغانستان با اجرای طرح های زیربنایی مانند راه آهن خواف - هرات و تکمیل بزرگراه زاهدان به میلک در مرز افغانستان علاوه بر سرعت بخشی به ارتقای کیفی راههای ارتباطی در حوزه تجارت افغانستان ، بهبود شرایط اقتصادی این کشور را از این طریق به منظور بهتر شدن سطح رفاه و امنیت افغانستان دنبال می کند.
ایران که بیشترین آسیب و هزینه را در حوزه اقتصادی، اجتماعی و امنیتی به واسطه چهار دهه ناامنی در افغانستان متحمل شده ؛ همواره توانمند سازی افغانستان را به عنوان همسایه مسلمان خود به منظور استقرار دولتی توانمند و ضامن امنیت پایدار دنبال کرده است و همکاری با هند نیز مبتنی بر همین رویکرد ثابت دنبال می شود.
«عباس آخوندی» وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران که پنجشنبه و جمعه هفته گذشته در سفری دو روزه به هند رفته بود ، مهمترین دستاورد سفر خود را عملی شدن توافقات قبلی درباره توسعه بندر راهبردی چابهار نامید.
آخوندی که همزمان با حضور « مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا ، در دهلی نو حضور داشت از سپردن کار روند توسعه بندر چابهار به طرف هندی خبر داد که گمان می رود این نوع همکاری اطمینان را برای محل هزینه کردن سرمایه گذاری هند در این منطقه آزاد تامین می کند.
تفاهمنامه همکاری حمل و نقل ریلی بین ایران و هند را آخوندی و گادکاری همتایش در هند ، 22 دی ماه سال گذشته در دهلی نو به ارزش دو میلیارد دلار امضا کرده و این تفاهم نامه شامل توسعه راه آهن چابهار به زاهدان به ارزش یک میلیارد دلار، تولید 200 لکوموتیو برای قطارهای باری ایران توسط هند و تولید مشترک ریل میان دو کشور است.
بر اساس توافق نامه ای که مقامات ارشد دو کشور در اردیبهشت ماه سال 1395 امضا کردند، هند با سرمایه گذاری 85 میلیون دلاری مدیریت دو لنگرگاه فاز اول بندر چابهار را هم برعهده خواهد داشت.
چابهار را می توان نماد شاخص همکاری ایران ، افغانستان و هند دانست اما این همکاری به این سطح محدود نمی شود و به شکل طبیعی به واسطه پس زمینه های تاریخی ، نیازهای متقابل همسایه ها، تحولات منطقه ای و جهانی به لایه های متعددی از بخش اقتصاد این کشورها بسط می یابد.
هند و ایران در حال حاضر بیش از 12 میلیارد دلار تبادلات تجاری دارند و این نرخ میان ایران و افغانستان حدود دو میلیارد دلار اعلام شده است که البته در مورد مبادلات بازرگانی هند و ایران بین واردات و صادرات یک تعادل منطقی و مورد توافق طرفین وجود دارد اما در مورد تجارت میان افغانستان و ایران و افغانستان و هند این تعادل نیاز به اصلاح دارد.
افغانستان درحال حاضر وزن وارداتش از ایران و هند سنگین تر از صادرات است که امید می رود با بهبود زیر ساخت ها در حوزه راه و راه آهن بتواند با افزایش امکان صادارت سنگ های معدنی و سرعت در انتقال محصولات کشاورزی و کالاهای خود این موازنه را متعادل کند.
بدیهی است که در روند همکاری های سه جانبه و دو جانبه ایران ، هند ، افغانستان موانعی وجود دارد که باید با اراده قوی سیاسی دولت ها در هر سه کشور و با اعتماد و پشتوانه هم این موانع را مرتفع نمایند.
ایران ، هند وافغانستان به وضوح بیان شده اند که بندرچابهار افزایش دسترسی است و در رقابت با هیچ مسیری نیست و وجود این نگاه واحد، بیانگر ارتقای درک درست دولت های این کشورها در الگوی بهترتحقق منافع خود در قالب تعریف منافع همسایگان برای رسیدن به شود دو طرفه یا چند جانبه است.
برخی کارشناسان معتقد هستند که یکی از دلیلی ایجاد وقفه طولانی در همکاری و مشارکت هند در بندر چابهار به نگاه سنتی تامین منافع فارغ از دیگران بر می گشت که مانع می شد ایران و هند ، افغانستان و پاکستان و هند و چین به موضوع رونق این بندر نگاه هم افزایی منطقه ای داشته باشند.
«محمد عجم» از جمله افرادی است که در مصاحبه ای با مرکز بین‌المللی مطالعات صلح به این نکته اشاره داشته و اگر چه این سخن را در پاسخ برای تشریح تاثیر چابهار بر پاکستان گفته است اما در خود شرح کاملی از ایجاد نگاه مشارکت دارد.
او می گوید پاکستان مدت‌ها به موضوع چابهار به دیده منفی نگاه می‌کرد، ولی در سال‌های اخیر این امر واقع را پذیرفته است و موضوع چابهار را از رقابت‌های سیاسی نظامی با هند کنار گذاشته است.
به گفته او چین نیز ابتدا نظر مثبتی به همکاری هند و ایران در بندر چابهار نداشت اما متوجه شد که چابهار یعنی خطوط مواصلاتی ایران و گوادور یعنی خطوط مواصلاتی چین و پاکستان ، که می‌تواند به هم‌افزایی یکدیگر کمک کنند و می‌توانند پل همکاری بین غرب آسیا، خلیج ‌فارس، خلیج عمان و دریای مکران با قره قوم و اقتصای چین داشته باشند.
در حال حاضر خطوط ریلی ایران به ترکمنستان و قزاقستان و از آن طریق به چین وصل است، راه ‌آهن ایران از بندرعباس به آستارای آذربایجان نیز وصل است که این شبکه ریلی دو قاره را تکمیل می کند.
با افتتاح مسیرهای جدید، تجارت جهانی میان شرق از چین تا آسیای مرکزی و از غرب به ‌ویژه اروپای غربی به ایران حدود ۱۰ هزار کیلومتر راه زمینی کوتاه‌تر می‌شود.
دولت‌های تاجیکستان، قزاقستان، ازبکستان و قرقیزستان به دنبال راه‌‌های عملی برای مشارکت راهبردی اقتصادی با هند هستند واین جمهوری‌ها مانند افغانستان دارای معادن مس و طلا و سایر فلزات گران‌ بها هستند و راه مبادله بار معدنی فقط از طریق جاده و ریل ممکن است.
در کنار همه این تلاش ها برای رونق اقتصادی یک اقدام دیگر باید انجام شود وآن خنثی سازی فشارهای آمریکا در مورد ممانعت از تحقق همکاری های منطقه ای در جنوب آسیا که در یک روش از شیوه سنگ اندازی به طریق برانگیختن حس رقابت های مخرب میان همسایگان دنبال می شود و اقدام بعدی ترسیم راهکارهای جایگزین برای بهبود روابط دو یا چند جانبه است که می تواند موجب بهبود شرایط اقتصادی در همه کشورها از جمله افغانستان شود.
رهایی از سلطه نظام ها و ساختارهای امپریالیستی حاکم بر تعاملات اقتصادی جهان که شاید بزرگترین مانع رشد منطقی کشورهای مستقل باشد نیاز به گام های محکم و هدفمند دولت ها داریم که توافق برای همراهی کشورها به منظور پیمودن چنین مسیری ، خود منوط به تفاهم عقلی و منطقی بر روی راههای جایگزین است.
*آساق*1104*1663**